डरलसँग नेपाली रुपैयाँ कमजोर यस कारण भइरहेको छ

काठमाडौं । असोज ७ गते शुक्रबार एक अमेरिकी डलरको मूल्य १२९ रुपैयाँ ६८ पैसा पुगेर नयाँ कीर्तिमान कायम भयो । नेपाली मुद्रा अन्तर्राष्ट्रिय विनिमय बजारमा कमजोर बन्नुको मुख्य कारणमा भारतीय मुद्रा एक हो ।
नेपालको अर्थतन्त्रसँगै मुद्रा पनि भारतमै निर्भर हुँदा डलरसँग भारतीय मुद्रा कमजोर हुँदा नेपाली मुद्राको अवमुल्यन भइरहेको छ ।

नेपालको आफ्नै विनियमदर प्रणाली नहुँदा भारतीय मुद्रामै आधारित रहेर अन्य अन्यदेखको विनिमयदर राष्ट्र बैंकले सार्वजनिक गर्ने गरेको छ । नेपालले २०४८ को अन्तिम महिनातिर भारतीय रुपैये १ बराबर १६० रुपैयाँमा विनिमय दर तोकिएको थियो । त्यसयता सो संसोधन गरिएको छैन ।

त्यसयता भारतीय मुद्रामा पर्ने असरले नेपालमा पनि पारिरहेको छ । नेपालमा पछिल्ला महिनाहरुमा लगातार डलरको मूल्यले नयाँ राखिरहँदा अर्थतन्त्रमा थप समस्या निम्तिने विज्ञहरु बताउँछन् ।

नेपालमा पछिल्ला महिनाहरुमा लगातार डलरको मूल्यले नयाँ राखिरहँदा अर्थतन्त्रमा थप समस्या निम्तिने विज्ञहरु बताउँछन् । डलरको भाउ बढेसँगै नेपालमा भारत लगायत तेस्रो मुलकबाट वस्तु तथा सामान आयात गर्दा समेत महंगो हुँद गइरहेको छ ।

भारतीय मुद्रा कमजोर हुनका कारण

असोज ७ गते भारतीय रुपैयाँ प्रारम्भिक व्यापारमा अमेरिकी डलरको तुलनामा ३८ पैसाले घटेर ८१.२४ कायम भयो । को सबै समयको न्यूनमा झरेको छ। जसको मुख्य कारण भनेको आयातकर्ताहरूबाट डलरको माग र अमेरिकी फेडरल रिजर्भले ब्याजदर बढाँउदा प्रभावित भएको वि१हरु बताउँछन् ।

भारतले लामो समयसम्म एसियाली मुद्रालाई पछि पारेपछि, बिहीबार एसियाली मुद्राहरूमध्ये रुपैया सबैभन्दा बढी घटेको थियो। ब्लूमबर्गका अनुसार बिहीबार रुपैयाँ ८०.८६ मा बन्द भएको थियो र विबहिबार ८१.०६ मा खुल्यो। रुपैयाँको ५२ हप्ताको दायरा ७३.६१.८१.२४ हो।

अमेरिकी केन्द्रीय बैंकले बुधबार लगातार तेस्रो पटक ब्याजदर बढाएको छ । फेडरल रिजर्भले ब्याज दर ०.७५ प्रतिशतले बढाएर ३–३.२५ प्रतिशत गरेको छ । मुद्रास्फीति नियन्त्रण गर्न ब्याजदर बढाइएको हो । अमेरिकामा मुद्रास्फीति ४० वर्षकै उच्च विन्दुमा पुगेको छ ।

रुपैयाँमा गिरावटको अर्थ अमेरिकामा यात्रा र अध्ययन महँगो हो। मानौं भारतीय विद्यार्थीहरूले ५० रुपैयाँमा १ डलर पाउथे जब रुपैयाँको मूल्य डलरको तुलनामा ५० थियो। अब १ डलरका लागि विद्यार्थीले ८१ रुपैयाँ खर्च गर्नुपर्नेछ । जसका कारण शुल्कदेखि लिएर बस्ने र खानेकुरा लगायतका कुराहरु महँगो हुनेछन् ।

मुद्राको मूल्य कसरी निर्धारण गरिन्छ
अन्य मुद्राको मूल्य डलरको तुलनामा घट्यो भने त्यसलाई मुद्राको पतन, भाँच्नु, कमजोर हुनु भनिन्छ। अंग्रेजीमा मुद्रा मूल्यह्रास। प्रत्येक देशसँग विदेशी मुद्रा सञ्चिति हुन्छ जसबाट उसले अन्तर्राष्ट्रिय कारोबार गर्छ। विदेशी मुद्रा सञ्चितिमा भएको कमी र वृद्धिको असर मुद्राको मूल्यमा परेको छ ।

भारतको विदेशी मुद्रा सञ्चितिमा डलर अमेरिकी रुपैयाँको सञ्चितिसँग बराबर भएमा रुपैयाँको मूल्य स्थिर रहनेछ । हामीसँग डलर घट्यो भने रुपैयाँ कमजोर हुन्छ, बढ्यो भने रुपैयाँ बलियो हुन्छ । यसलाई फ्लोटिंग दर प्रणाली भनिन्छ।