भूमिहीनले कहिले पाउँछन् पुर्जा ?

तनहुँ । जिल्लाकाे दशवटै पालिकामा भूमिको समस्या छ । वर्षौंदेखि हजारौँ सर्वसाधारण भूमिहीन भएर बस्न बाध्य छन् । वर्षाैंदेखि बस्दै आएको आफ्नै जग्गाको पुर्जा छैन उनीहरुसँग । सरकारले पटकपटक भूमि आयोग बनायो, भूमिहीनको समस्या ज्यूँकात्यूँ छ ।

तैपनि लालपुर्जा पाउने आश सर्वसाधारणमा मरिसकेको छैन । जिल्लाका १० पालिकामा भूमिहीन दलित एक हजार एक सय आठ, भूमिहीन सुकुम्बासी एक हजार आठ सय ७२ र अव्यवस्थित बसोबासी २३ हजार एक सय ३७ गरी २६ हजार एक सय १७ जनाको निवेदन दर्ता भएको छ ।

जिल्लाका विभिन्न पालिकाले भूमिहीनलाई निवेदन दर्ताको निस्सा बाँडिरहेका छन् । निस्सा पाउँदा मात्रै पनि खुसी भएका भूमिहीन पुर्जा कहिले पाइन्छ भन्ने आशमा छन् । भानु नगरपालिका–१ नयाँबस्तीका रामबहादुर परियारले निस्सा पाएको अब पुर्जाको आशमा रहेको बताए ।

निस्सा पाएपछि अब लालपुर्जा पाउने आश पनि जागेको उनि  बताउँछन् । “अब त पुर्जा पाउँछु कि भन्ने आश जागेको छ, धेरै खुसी लागेको छ, पुर्जा पनि छिट्टै पाए हुन्थ्यो”, परियारले भने । बुबा, हजुरबुबा र जिजुहजुरबुबाको पालादेखि नै आफूहरुको जग्गाको पुर्जा नभएको उनले गुनासाे गरे । “चार पुस्ता भइसक्यो अझै पुर्जा छैन, अब त पाउँछौँ कि जस्तो लागेको छ”, उनले भने ।

सुकुम्बासीलाई लालपुर्जा वितरणका लागि पटकपटक आयोग बने पनि पुर्जा नपाएको विगत सम्झिँदै उनि भन्छन् । “यो आयोग पहिलाको जस्तै नहोस्, जग्गा मिल्ने आशामा कैयौँ पटक आन्दोलनमा गयौँ तर पुर्जा पाएनौँ ।” सोही ठाउँकी ८० वर्षीया डिलकुमारी रानाले पुर्जा पाउने आशमा बसेको वर्षौं बितिसकेको बताए ।

प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवा नेतृत्वको सरकारले गठन गरेको राष्ट्रिय भूमि आयोगले तनहुँमा जग्गा नापजाँचको प्रक्रिया अगाडि बढाएको छ । राष्ट्रिय भूमि आयोग तनहुँको सहकार्यमा जिल्लाका केही स्थानीय तहले भूमिहनि दलित, भूमिहीन सुकुम्बासी र अव्यवस्थित बसोबासीलाई जग्गा दिने प्रक्रियास्वरुप जग्गाको नापजाँचको काम सुरु गरेका छन् ।

आँबुखैरेनी गाउँपालिका, शुक्लागण्डकी नगरपालिका र देवघाट गाउँपालिकाले जग्गा नापजाँचको कामलाई अगाडि बढाएका छन् । आँबुखैरेनी गाउँपालिकाले वडा नं २ गाउँबेंसी टोलबाट जग्गा नापीको काम सुरु गरेको गाउँपालिकाका अध्यक्ष शुक्र चुमानले बताए ।

लामो समयदेखि भूमिहीन र अव्यवस्थित बसोबासीका रुपमा रहेका सर्वसाधारणलाई लालपुर्जा प्रदान गर्नका लागि समयमै नापजाँच कार्य सम्पन्न गराउने उनले बताए । “चुनाव आउँदैछ, चुनावका लागि भोटका लागि यो काम गरेको नभन्नुहोला, भूमिहीनलाई लालपुर्जा दिने कुरामा प्रतिबद्ध छौँ”, उनले भने ।

शुक्लागण्डकी नगरपालिका– ७ र २ मा जग्गा नापीको काम सुरु गरेको नगरप्रमुख कृष्णराज पण्डितले बताए ।  विसं २०७७ मा प्रकाशित सूचनाअनुसार दर्ता हुन आएका भूमिहीन दलित, भूमिहीन सुकुम्बासी र अव्यवस्थित बसोबासीको निवेदनबमोजिम जग्गाधनी प्रमाणपुर्जा वितरण गर्ने प्रक्रियाअन्तर्गत जग्गाको नापजाँच सुरु गरिएको पण्डितले बताए ।

जग्गा नापजाँच सुरु गर्नु अगाडि नगरपालिकाले स्थानीयवासीलाई निवेदन दर्ताको निस्सा वितरण गरेको थियो । शुक्लागण्डकीमा करिब पाँच हजार पाँच सय भूमिहीन सुकुम्बासी र अव्यवस्थित बसोबासी छन् । विगत लामो समयदेखि आफूले भोगचलन गर्दै आएको भूमिको पुर्जा सिरानीमा राखेर निदाउने तनहुँको शुक्लागण्डकी नगरपालिकाको चाहना अझै पूरा हुन सकेको छैन ।

पटकपटक लालपुर्जा पाउने आश्वासन पाए पनि त्यो सपना अधुरै छ । निर्वाचनका बेला भोट तान्न आश्वासन पाए पनि स्थानीयवासीले लालपुर्जा पाउन सकेका छैनन् । शुक्लागण्डकी नगरपालिका– २, ५, ६, ७ र ८ मा अव्यवस्थित, सुकुम्बासीको बसोबास अधिक छ । बस्तीमा सडक, बिजुली, खानेपानी, विद्यालय जस्ता आधारभूत विकास भए पनि पुर्जाविहीन हुनुको पीडाले स्थानीयवासी चिन्तित छन् ।

देवघाट गाउँपालिका–५ को देउपुर टोलमा पनि जग्गाको नापजाँच भइरहेको वडाध्यक्ष पूर्णबहादुर कुँवरले बताए । सबैभन्दा बाक्लो बस्ती भएकाले यो टोलबाट जग्गा नापजाँचको काम सुरु गरिएको हो । यो टोलमा भूमिहीन दलित, भूमिहीन सुकुम्बासी र अव्यस्थित बसोबासी गरी तीन सय ५५ लाई निवेदन दर्ताको निस्सा वितरण गरिएको थियो ।

राष्ट्रिय भूमि आयोग तनहुँका अध्यक्ष रामचन्द्र अधिकारीले स्थानीय तहको समन्वयमा भूमिहीनलाई लालपुर्जा र अव्यवस्थित बसोबासीलाई व्यवस्थित बनाउने प्रक्रिया सुरु गरिएको जानकारी दिए । राष्ट्रिय भूमि आयोगका अनुसार हालसम्म शुक्लागण्डकी नगरपालिका–७, बन्दीपुर गाउँपालिका, आँबुखैरेनी गाउँपालिका–१ र २, देवघाट गाउँपालिका–५ र व्यास नगरपालिका–१ र २ मा भूमिहीन सुकुम्बासी, भूमिहीन दलित र अव्यवस्थित बसोबासीको निवेदनको निस्सा वितरण गरिएको छ ।