मौद्रिक नीतिमा पूर्व गभर्नर डा. तिलक रावलका आधा दर्जन सुझाव

नेपाल सरकारका विगतका बजेटहरुले कोरोनाले सिथिल अर्थतन्त्रलाई राहत दिन खास केही कार्यक्रम ल्याउन सकेन । राष्ट्र बैंकले मौद्रिक नीतिमार्फत् केही गर्यो ।

तर अहिले स्थीति फरक छ, अर्थतन्त्रको गति हेर्दा प्रसस्त मात्रामा तरलता छोड्दै ब्याजदरमा स्थीरता ल्याएर उद्यमी, व्यवसायी, कृषकलाई राहत दिएर अर्थतन्त्रलाई चलायमान बनाउनु पर्ने देखिन्छ । तर, मुद्रा स्फितिको दर हेर्ने हो भने राष्ट्र बैंकलाई सो गर्न अप्ठ्यारो हुन्छ ।

त्यसैले राष्ट्र बैंकले आफ्नो सीमा र परिधिभित्र रहेर सन्तुलित तबरले अघि बढ्नुपर्छ । राष्ट्र बैंकको प्राथमिकता भनेको आन्तरिक स्थायित्व हो र हुनुपर्छ ।

मुद्रा स्फितिको दरलाई एउटा वाञ्छित सीमाभित्र राख्न सक्नुपर्छ । यो माथि जान थाल्यो भने राष्ट्र बैंक वा अन्य मौद्रिक अधिकारीले आर्थिक वृद्धिदर लगायत बजेटका सबै कुरा बिर्सिएर यसको व्यवस्थापनमा लाग्नुपर्ने हुन्छ । राष्ट्र बैंकले आन्तरिक स्थायित्वभन्दा अघि केही कुरा हेर्न मिल्दैन ।

योसँगै राष्ट्र बैंकले वाह्य स्थायित्वमा भुक्तानी सन्तुलनको स्थितिलाई पनि हेर्नुपर्ने हुन्छ । अहिले हाम्रो देशमा दुवै पाटोमा समस्या छन् ।

भुक्तानी सन्तुलनको स्थिति पनि नकारात्मक छ भने मुद्रा स्फितिको दर पनि दोहोरो अंकमा पुग्न लागेको छ । नेपालमा अब २ अंकको मुद्रा स्फिति देख्नलाई हामीले धेरै कुर्नु पर्दैन ।

यो आन्तरिक कारण भन्दा वाह्य कारणले पनि ठुलो प्रहार भइरहेको अवस्था हो । मुद्रा स्फिति अझै बढ्दैछ भने अर्थतन्त्र अझ सिथिल र गतिहिन हुँदैछ । आम नेपाली जनताले अझ दुःख पाउने समय आउँदैछ ।

मेरो अग्राह भनेको राष्ट्र बैंक र गभर्नर महाप्रसाद ज्यूलाई ‘सन्तुलित तबरले मौद्रिक नीति निर्माण अघि बढाउनु पर्छ ।’

यदी मुद्रा स्फितिको दर केही तल जान्छ भने तरलता छोडेर अर्थतन्त्रको गति अघि बढाउने तर्फपनि तत्काल लाग्नु पर्छ । तर, मुद्रा स्फिति १२÷१४ प्रतिशत पुग्न नदिने हो भने आँखा चिम्म गरेर तरलता छोड्ने कुरा गर्न सक्नु हुन्न । मौद्रिक नीतिको पहिलो प्राथमिकता मुद्रा स्फितिलाई अनियन्त्रित हुन नदिनेतर्फ नै हुनुपर्छ ।

सरकारले त पहिले पनि कोरोनाको मारबाट अर्थतन्त्रलाई उकास्नको लागि केही पनि गरेन । जबकी विश्वका धेरै देशहरुले ठुल्ठुला प्योकेज ल्याएर अर्थतन्त्र उकास्न धेरै काम गरे । तर नेपाल सरकारले भने त्यस्तो उल्लेखनिय काम केही गरेन । यद्यपी मौद्रिक नीतिले केही गर्न खोजेको थियो । त्यही अनुसारको विस्तारकारी मौद्रिक नीति राष्ट्र बैंकले यसअघि ल्याएको हो ।

तर, अब भने मुद्रा स्फिति र आन्तरिक स्थायित्व जोगाउन मौद्रिक नीतिमा धेरै लचकता अपनाउन मिल्दैन । अझ पहिले जस्तो विस्तारकारी मौद्रिक नीतिको त कसैले अपेक्षा नै नगर्दा हुन्छ ।

अहिलेको परिस्थितिमा राष्ट्र बैंकले सर्तक भएर नै मौद्रिक नीति निर्माण गरी अघि बढ्नुपर्छ । त्यसँगै समयसापेक्ष मुद्रा स्फितिको दर तल जाने स्थिति भयो भने सिथिल अर्थतन्त्रलाई गतिदिन केही तरलता छोड्न मिल्ने नीति लिन सक्नु पर्छ । (नेपाल राष्ट्र बैंकका पूर्व गभर्नर डा. तिलक रावलसँग गरिएको कुराकानीमा आधारित)