अर्बपति बन्न के-के चाहिन्छ ? भाग्य, ट्यालेन्ट कि टाईमीङ ?

काठमाडौं ।  टाईम आर्ट अध्ययन गर्ने इटालीका एक कम्युनिस्ट विद्यार्थी, खेलकुदमा रुचि राख्ने बच्चा र एक हास्य कलाकारमा के समानता हुन सक्छ ? वास्तवमा, यी तीनै जना पछि विश्वका एक खास मानिस बने । म्युचिया प्राडा, टाइगर वुड्स र जेरी सेनफिल्ड, जो अब विश्वका २८ सय अरबपतिहरूको सूचीमा परेका छन् ।

यो सूचीमा विश्वका विभिन्न देशका मानिसहरु परेका छन् । विश्वका धनी व्यक्तिहरुको सूची तयार गर्ने अमेरिकी चर्चित मिडिया फोर्ब्सका अनुसार अर्ब पतिको संख्यामा अमेरिका हाल पहिलो स्थानमा छ, जहाँ ८ सय १३ जना अर्ब पति छन् । दोस्रो स्थानमा हङकङसहित चीनमा ४ सय ७३ जना अर्ब पति रहेका छन् र भारत तेस्रो स्थानमा छ । जहाँ २ सय जना अर्ब पतिहरु छन् ।

यी अर्बौंको सम्पत्ति कति हो भनि अनुमान गर्न निकै गाह्रो छ । एक अर्ब धेरै ठूलो संख्या हो । यसको अनुभव गर्नका लागि यसरी बुझ्न सकिन्छ, १० लाख सेकेन्ड बराबर ११ दिन हुन्छ, जबकि एक अर्ब बराबर ३२ वर्ष हुन्छ । केही मानिसहरू अर्ब पतिहरूको अस्तित्व सही छ भनेर विश्वास गर्दैनन् ।

 विश्वका ८१ जनासँग छ, चार अर्ब गरिबभन्दा बढी सम्पत्ति

विश्वका ८१ धनी व्यक्तिको कुल सम्पत्ति विश्वका ४ अर्ब गरिब जनताको भन्दा बढी छ । असमानता सम्बन्धी २०२३ प्रतिवेदनमा, अक्सफामले भनेको छ, “हरेक अर्ब पति नीतिगत गल्तीको परिणाम हो । “बढ्दो गरिबी र बाँच्नको लागि आवश्यक स्रोतहरूको संकटको बीचमा रेकर्ड नाफाको साथ फस्टाउँदै अर्ब पतिहरूको अस्तित्व मानवताको लागि काम गर्न असफल आर्थिक प्रणालीको प्रमाण हो।”

यही असमानताका कारण धेरै देशमा आम्दानीमा करको सट्टा सम्पूर्ण सम्पत्तिमा कर लगाउने कुरा भइरहेको छ । अमेरिकामा डेमोक्रेटिक पार्टीका सिनेटर एलिजाबेथ वारेनले ५ करोड डलरको सम्पत्तिमा दुई प्रतिशत र १ अर्ब डलरको सम्पत्तिमा तीन प्रतिशत कर लगाउने प्रस्ताव गरेकी छिन् ।

जबकि अरूले तर्क गर्छन् कि ठूलो धनको सम्भावनाले लाखौं मानिसहरूको जीवनमा सुधार गर्ने नयाँ सिर्जना र आविष्कारहरूलाई प्रोत्साहन दिन्छ ।

केही अर्थशास्त्रीहरू अर्ब पतिहरूको संख्या बढाउन चाहन्छन्

यी सबैको बीचमा, अमेरिकी अर्थशास्त्री माइकल स्ट्रेनले तर्क गर्छन् कि हामीलाई कम होइन, धेरै अर्ब पतिहरू चाहिन्छ । उनले नोबेल पुरस्कार विजेता विलियम नोर्डहसको सिद्धान्त उद्धृत गरेका छन् जसमा नोर्डहसले प्राविधिक आविष्कारबाट हुने नाफाको दुई प्रतिशत मात्र संस्थापक र आविष्कारकलाई जान्छ, बाँकी समाजमा जान्छ ।

स्ट्रेन अर्ब पतिहरूको बारेमा भन्छन्, “तिनीहरू स्वयं-निर्मित आविष्कारकहरू हुन् जसले हाम्रो जीवन शैली परिवर्तन गरेका छन् ।” यसको पक्षमा उनले बिल गेट्स र स्टिभ बाल्मरको उदाहरण दिए जसले कम्प्युटिङको संसारमा क्रान्तिकारी परिवर्तन ल्याए।

स्ट्रेनले प्रसिद्ध अमेरिकी लगानीकर्ता वारेन बफेट र जेफ बेजोसको उदाहरण पनि उद्धृत गरे । बफेट र बेजोसले रिटेल क्षेत्रलाई प्रवर्द्धन गरे भने एलोन मस्कले अटोमोटिभ उद्योग र अन्तरिक्ष व्यवसायलाई परिवर्तन गरे । स्ट्रेन भन्छन्, ‘नीतिको असफलता’का कारण सबै अर्ब पति बनेका छैनन्। बरु आफ्नै नवीनता र मिहिनेतले यो स्थानमा पुगेका हुन् । “उनीहरू अर्ब पति नहोस् भनेर कामना गर्नुको सट्टा, हामीले उनीहरूको सफलतामा खुसी हुनुपर्छ।”

धेरै अर्ब पतिहरूले ठूलो रकम दान गर्ने गरेका छन् । गेट्स र बफेटले ‘द गिभिङ प्लेज’ जस्ता पहल गरे, जसअन्तर्गत उनीहरूले आफ्नो जीवनकालमा आधाभन्दा बढी सम्पत्ति दान गर्ने प्रतिबद्धता जनाएका छन् ।

“द गिभिङ प्लेज” मा विश्वास नगर्ने र्‍यापर र बिजनेश मुगल अर्ब पति जे-जेडले आफ्नो सम्पत्तिको बचाउमा भने, “यदि म गरिब थिएँ भने म जस्तो मान्छेलाई सहयोग गर्न सक्दिनथें । त्यसैले म धनी भएँ । र तिनीहरूलाई मद्दत गर्यो।” “मेरो लागि, यो एक जीत-जित स्थिति हो।”

कसरी बन्छ करोडपति ?

यसरी कोही पनि करोडपति बन्दैनन् । तिनीहरूको सफलताले हामीलाई हाम्रो बारेमा पनि बताउँछ। कसैलाई धनी बन्न गाह्रो छ जबसम्म उसले मानिसहरूलाई धेरै चाहिने चीजहरू दिँदैन वा उनीहरूलाई ठूलो खुशी दिन्छ। चर्चामा रहेका अर्ब पतिहरूले संसारलाई कुनै न कुनै हदसम्म, धेरै वा थोरै हदसम्म परिवर्तन गरेका छन् । चाहे त्यो प्राडा उत्पादन होस् वा स्टार वार्स सिनेमा वा टिकटक यति मात्र होइन, यी सबै हासिल गर्ने उनको कथा पनि रोचक छ ।

उदाहरणका लागि, यसका संस्थापकहरूले गुगल (Google) खोज इन्जिनको प्रारम्भिक रूप १ मिलियन डलरमा बेच्न चाहन्थे तर तिनीहरूले कुनै खरिदकर्ता फेला पार्न सकेनन् । आज गुगलको मूल्य २३ ट्रिलियन डलर छ, जबकि यसका सह-संस्थापक सर्गेई ब्रिनको व्यक्तिगत सम्पत्ति १३५ बिलियन अमेरिकी डलर छ, जुन मोरक्को जस्तो देशको जीडीपी बराबर हो ।

मिउसिया प्राडा (Miuccia Prada) मारिया बियान्ची (Bianchi), १९६० इटालीमा एक वामपन्थी थिए । आफ्नो नाम मारिया बियान्चीबाट मियुसिया प्राडामा परिवर्तन गर्नु अघि, उनी थिएटर स्कूलमा “माइम” कला पढ्दै थिइन्। माइम कला मौन अभिनय को एक शैली हो। यसमा, अनुहारको हावभाव र इशाराहरू मार्फत मात्र चीजहरू व्याख्या गरिन्छ।

किरण मजुमदार शा, भारतको पहिलो महिला स्व-निर्मित अर्ब पति बन्ने, बियर बनाउन थाले। पछि तिनीहरूले औषधिको क्षेत्रमा आफ्नो हात प्रयास गरे र तिनीहरूको नाम एसियाको सबैभन्दा ठूलो इन्सुलिन उत्पादक बन्यो।

अमेरिकी हास्य कलाकार र अभिनेता जेरी सेनफिल्डका आमाबाबु दुवै अनाथ थिए। उनका बुबाले जेरीलाई कहिल्यै अँगालो हाल्नुभएन। सायद यही कारणले गर्दा ल्यारी डेभिडले आफ्नो हिट कमेडी सेनफिल्डमा यो प्रख्यात पङ्क्ति राखेका थिए- नो हगिङ र नो लर्निङ।

यी अर्ब पतिहरूको सफलताले प्रायः व्यापक ऐतिहासिक, राजनीतिक र प्राविधिक प्रवृत्तिहरूको कथा पनि बताउँछ।

अलि बाबाका सह-संस्थापक ज्याक माले पनि एकैसाथ उदीयमान दुई शक्तिबाट फाइदा उठाए। त्यतिबेला अनलाइन रिटेलले गति लिइरहेको थियो र अर्कोतिर चीन पनि बलियो अर्थतन्त्रका रूपमा उभिरहेको थियो र त्यहाँका जनताको समृद्धि पनि बढिरहेको थियो ।

त्यस्ता कथाहरू पनि छन्, जहाँ भाग्यले सबैभन्दा ठूलो भूमिका खेलेको छ । १९६० को दशकको उत्तरार्धमा, माइक्रोसफ्टका संस्थापक बिल गेट्स अमेरिकामा कम्प्युटरहरू भएका केही विद्यालयहरू मध्ये एकमा जाने गर्थे ।

त्यस्तै, रिहानाले एक रेकर्ड निर्माता बार्बाडोसमा छुट्टीमा हुँदा अडिसन गर्ने मौका पाएकी थिइन्। केही व्यक्तिहरूको लागि, परिवार सबैभन्दा सहयोगी साबित भयो। प्रसिद्ध गायिका टेलर स्विफ्टको सम्पूर्ण परिवार आफ्नो छोरीको करियरलाई अगाडि बढाउन पेन्सिलभेनियाबाट न्यासभिल गए।

अमेरिकी बास्केटबल खेलाडी माइकल जोर्डनकी आमाले उनलाई एडिडास वा कन्भर्स जस्ता खेलकुद कम्पनीहरूसँग कुनै पनि सम्झौता गर्नुअघि ‘नाइकी’ को कुरा सुन्न सल्लाह दिएकी थिइन्। पछि यो सम्झौता खेलकुद इतिहासमा सबैभन्दा ठूलो सम्झौता साबित भयो। निस्सन्देह, यी कथाहरूमा केही क्षणहरू छन् जसमा साना घटनाहरूले यी अरबपतिहरूको जीवन र भाग्यलाई परिवर्तन गर्यो।

तर जब अवसरको ढोका खुल्छ, तपाईले सबै कुरा दिमागमा राखेर हिड्नु पर्छ। र यदि ती सबैमा एउटै कुरा साझा छ भने, त्यो ऊर्जा, प्रेरणा र प्रतिबद्धता हो जुन त्यस्ता व्यक्तिहरूले आ-आफ्नो क्षेत्रमा ल्याएका छन्। अनि अगाडि बढ्ने चाहना पनि छ । पोडकास्ट गुड ब्याड बिलियनेयरको मेरो सह-प्रस्तुतकर्ता, छिङ तेजिन (Xing Tzeng), र म सधैं ठट्टा गर्छु कि यदि हामीसँग एक मिलियन डलर छ भने, तपाईंले हामीलाई अहिले यहाँ भेट्टाउनुहुने छैन। यहाँ दुईवटा कुर्सी मात्र बाँकी रहनेछन्।

किनभने म माछा मार्न बाहिर जान्छु र उनी मसँग संगीत उत्सवको आनन्द लिनेछिन्। मलाई लाग्छ कि हामीजस्ता मानिसहरूले कहिल्यै ठूला काम गर्न सक्दैनन् तर हामी ती अर्ब पतिहरूबाट सधैं प्रभावित, मंत्रमुग्ध, आश्चर्यचकित र कहिलेकाहीँ थोरै डराउँछौं।-बिबिसी हिन्दीबाट साभार