नरेन्द्र मोदी कुनै बेला रेलवे प्लेटफर्ममा चियाँ बेच्थे, गौतम अडानी कुनै बेला अहमदावादमा साइकलमा कपडा राखेर घर घर पुगेर बेच्न जान्थे । मोदी यतिबेला बिशाल भारतको प्रधानमन्त्री छन् र उनको नजिकका मानिने गौतम अडानी विश्वका धनीहरुको सूचिमा छन् । आलोचकहरु अडानीको सफलतालाई नरेन्द्र मोदीको सत्तासँगको सम्बन्ध हो भनेर अड्कल लगाउँछन् ।
गौतमक आलोचकहरुका अनुसार नरेन्द्र मोदीको सत्तारोहणसँगै अडानीको सफलताको रथ पनि अघि बढेको हो । मोदीको आडभरोसाकै कारण अडानीले निकै छोटो समयमा संसारका धनीहरुको सूचिमा आफुलाई उभ्याउन सफल भएका हुन् । अडानीको सफलता धेरैका लागि प्रेरणाको स्रोत हो तर त्यो विवादै विवादले घेरिएको छ ।
भारतीय मिडिया र विपक्षीहरुको एक समुहका अनुसार अडानीले आफ्नो व्यवसाय विस्तारका लागि सरकारसँगको सम्बन्धको दुरुपयोग गरेका छन् । अडानीले उद्योग खोल्न कानुनका छिद्रहरुको प्रयोग गरेका छन्, सार्वजनिक जमिन सस्तो भाउमा लिएका छन् र सर्वसाधारणको सम्पति पनि सेटिङमा कब्जा गरेका छन् । यद्यपी अडानीले भने यी सबै आरोपहरु अस्विकार गर्दै आएका छन् ।
तर सबैको प्रश्न यहि छ कि कलेजको पहिलो वर्षमै पढाई छाड्ने अडानीले यत्रा ठूलो सपना कसरी देखे ? र कसरी भारतको सबै भन्दा धनी अर्थात एक खर्ब डलर भन्दा बढी सम्पतिको मालिक बने ? त्यस बाहेक, पछिल्ला वर्षहरुमा अडानी समुहको सेयरको मूल्यले आकाश छोएको छ । सन २०१९ डिसेम्बर ३१ मा अडानी समुहको बजार मूल्य २ लाख करोड रुपैयाँ थियो । जो डिसेम्बर २०२२ मा आईपुग्दा बढेर २०.७४ लाख करोड पुग्यो । अर्थात सन २०१९ देखि २०२२ आईपुग्दा अडानीको सम्पति दश गुणाले वृद्धि भएको छ ।
जब गौतम अडानी १५–१६ वर्षका थिए, त्यतिबेला साइकलमा र अलिपछि स्कुटरमा कपडा बेच्न घर घर पुग्थे । गौतमका साथि गिरीशभाई दानीले का अनुसार अडानी घुमन्ते व्यापारी जसरी घर घर, पसल पसलमा कपडा पुर्याउन जान्थे ।
अडानीको भुईँबाट सुरु भएको यात्राको प्रमाण आज पनि अहमदावादको पुरानो शहरमा भेटिन्छ त्यहाँ उनका बुवाको ‘अडानी टेक्सटाईल्सको बोर्ड आज पनि यथावत छ । स्थानीयहरुका अनुसार अडानी परिवारले त्यो पसल अहिले पनि आफ्नै नाममा राखेका छन् ।
अडानी आफ्नो निरन्तर बढिरहेको व्यवसायीक साम्राज्यलाई अमदावादस्थित मुख्यालयबाट चलाईरहेका छन् । सेयर बजारमा अडानी समुहको सात कम्पनीको मूल्य २३५ अर्ब डलर(नोभेम्बर २०२२)मा छ । जुन कैयौं देशहरुको कुल गार्हस्थ उत्पादन(जीडीपी) भन्दा पनि बढी हो । सन १९७० र ८० को दशमा कुनै पनि भारतीय उद्योगपतिले विदेशका ठूला पूर्वाधारमा लगानी गरेका थिएनन् र त्यो असम्भव जस्तै थियो ।
अडानी भारतको पहिलो त्यस्ता उद्योगी हुन जसले देश भन्दा बाहिर अष्ट्रेलिया, श्रीलंका, इजरायल र इण्डोनेशियामा ठूला भौतिक संरचना बनाए । भारतको टाटा र केहि दुर सञ्चार कम्पनीहरु विदेशमा समेत भए पनि ठूला पूर्वाधारमा लगानी गर्ने पहिलो कम्पनी भने अडानी नै हो ।
अडानी समुहले अष्ट्रेलियामा एबट प्वाइन्ट पोर्ट टर्मिनल चलाईरहेको छ, जसले विगत ३५ वर्षदेखि क्वीन्सल्याण्डमा कोइलाको निर्यात गर्छ । अडानी माइनिङले अष्ट्रेलियाको विवादास्पद कार्माइकल कोइला खानी र एक रेल वे परियोजनाको स्वामित्व राख्छ । अडानी समुहसँग इजरायलको हाइफा शहर र कोलाम्बोमा एक एक वटा बन्दरगाह पनि छ । साथै, इण्डोनेशियामा कोइला खानी पनि ओगटेर बसेको छ ।
अडानी समुहले नविकरणीय उर्जामा अरबौं डलर खर्च गर्ने घोषणा गरेको ेछ । अडानी समुहले सन २०२१–२०२२ मा उसको राजश्व ७० हजार करोड रुपैयाँ थियो । भारतीय स्वतन्त्रतापछि अर्थतन्त्रको जग टाटा बिरलाले खडा गरेका थिए ।
र २१ औं शताब्दाीमा अडानी र अम्बानीले भारतको अर्थतन्त्रलाई नयाँ उचाईमा पुर्याए । अम्बानीको तुलनामा अडानी पहिलो पुस्ताका उद्योगी हुन, त्यसैले अडानीको सफलतालाई बिशेष मानिन्छ । तर गौतम अडानीका आलोचक भने उनको सफलता सत्ता सम्बन्धले मात्रै सम्भव भएको बताउँछन् ।
बीबीसी हिन्दीमा जुबेर अहमद र अर्जुन परमारले लेखेको स्टोरीको सारांश अनुवाद
प्रतिक्रिया दिनुहोस्